Środowisko Szczupaka
W szerokich granicach naturalnego rozsiedlenia szczupaka znajdują się obszary o zdecydowanie odmiennych cechach klimatycznych. Znosi on pobyt w ciepłych rejonach strefy umiarkowanej równie dobrze, jak surowe warunki dalekiej północy. Ale nie tylko w stosunku do temperatury wykazuje znaczną tolerancję. Wymagania wobec takich czynników środowiskowych jak światło, prąd, pH, zasolenie, nie są ograniczone wąskim zakresem wartości optymalnych. Toteż rozprzestrzenienie szczupaków w wodach objętych ich zasięgiem geograficznym jest nader równomierne. Występują w rzekach d jeziorach wszelkich typów, a także w stawach, słonawych zalewach przymorskich i nawet w przybrzeżnej strefie Bałtyku. Lubią wolno płynące nizinne rzeki ze ślepymi odnogami i starorzeczami, ale nie brak ich w średnim i górnym biegu, gdzie docierają aż po granicę krainy pstrąga, w rejon przyujściowy chłodnych potoków o znacznym spadku koryta i bystrym prądzie. Z wód stojących najbardziej zdają się im odpowiadać wygrzane, żyzne zbiorniki rejonów nisko położonych, znajdują jednak wystarczające dla bytowania warunki także w zimnych jeziorach alpejskich położonych na wysokości 1500 m ponad poziomem morza. Będąc rybą typowo słodkowodną, szczupak nie unika słonawych wód zalewowych, gdzie — na przykład w Zalewie Wiślanym i Szczecińskim — należy do głównych składników rybostanu. Występuje też w przyujściowych rejonach południowego pobrzeża Bałtyku, w fiordach południowej Skandynawii, wzdłuż wybrzeży duńskich i wokół Bornholmu, znosząc zasolenie 8‰ (Larsen, 1944).
Z jednej strony niewielka wrażliwość na fizykochemiczne właściwości wody pozwala szczupakowi wykorzystywać środowiska bardzo różnorodne, z drugiej jednak niektóre cechy biologiczne stanowią czynnik ograniczający jego występowanie w Obrębie poszczególnych zbiorników. Zdobywanie pokarmu „z zasadzki” wymaga siedlisk obfitujących w stanowiska dobrze maskujące pozycję zajmowaną przez drapieżnika. Tę rolę najlepiej spełnia roślinność wodna. Nieobecność szczupaków w rzecznej krainie pstrąga w równym stopniu tłumaczyć można brakiem roślin naczyniowych, jak nadmiernie szybkim prądem lub zbyt niską temperaturą wody. Ich rozprzestrzenienie w środkowym i dolnym biegu rzek uzależnione jest od rozmieszczenia skupień roślinnych, wśród których znajdują odpowiednie kryjówki i obfitość pokarmu. Skupienia takie, usytuowane w pobliżu brzegów, mogą stanowić punkt wyjściowy dla podejmowania ewentualnych wypadów w strefę pełnego nurtu.
W wodach stojących rozmieszczenie roślin wiąże się przede wszystkim z głębokością, a czynnikiem ograniczającym ich występowanie jest dopływ światła niezbędnego dla procesu fotosyntezy. Najbardziej porośnięte są więc przestrzenie przybrzeżne, gdzie ma płyciznach dominują zespoły złożone z roślin wynurzonych, tworzących zwarte pasy oczeretów. W miejscach nieco głębszych i osłoniętych od wiatru rozwijają się rośliny o liściach pływających, zaś dalej ku głębi rozciąga się obszar łąk podwodnych pokryty roślinnością zanurzoną. Cała opisana strefa, zwana litoralem, dociera do krawędzi stoku zaznaczającego gwałtowne obniżenie się dna w kierunku najgłębszej partii zbiornika. Roślinność zanurzona, schodząc poza tę krawędź, sięgać może sześciu i więcej metrów poniżej powierzchni — zależnie od przezroczystości wody. Zasięg jej wyznacza granicę strefy sublitoralowej.
Najkorzystniejsze warunki bytowania stwarzają szczupakom jeziora płytkie, typu stawowego, w których literał zajmuje niemal całą przestrzeń podwodną. Ze względu na drugi, wespół ze szczupakiem dominujący gatunek, zyskały one rybacką nazwę jezior linowo-szczupakowych (rys. 12 A). Skład ichtiofauny związanej ze strefą roślinną uzupełniają płoć, okoń, krąp, wzdręga i inne drobne ryby zapewniające drapieżnikowi obfitość pokarmu.
Rys. 12. Poprzeczny przekrój misy jeziora typu stawowego (A) i jeziora głębokiego (B): 1 — strefa przybrzeżna, 2 — strefa pełnej wody (pelagiczna), 3 — strefa denna.
