Rozród Szczupaka
Dla większości ryb, zwłaszcza tych, u których, podobnie jak u szczupaka, zapłodnienie ikry następuje poza organizmem macierzystym, wpływ czynników środowiskowych staje się elementem decydującym o skuteczności rozrodu. Me tylko przeżywalność potomstwa jest od nich uzależniona. W wielu przypadkach dostrzec można bezpośrednie lub pośrednie oddziaływanie warunków otoczenia na cechy biologiczne, od których zależy ilość złożonej ikry.
Za przykład służyć może wiek osiągania dojrzałości płciowej. Z punktu widzenia zdolności reprodukcyjnej korzystne jest, gdy młode ryby, które z reguły stanowią najliczniejszą część populacji, wcześnie przystępują do pierwszego tarła. Powtarzając je co roku mają wtedy możliwość wytworzenia większej liczby komórek rozrodczych w ciągu całego życia.
TABELA 3. Wiek i długość szczupaków osiągających dojrzałość płciową.
Dane zestawione w tabeli 3 wskazują, że wiek dojrzewania płciowego nie jest trwale ustaloną cechą szczupaka i w różnych zbiornikach wodnych waha się w granicach od 1 do 6 lat. Odrzucając skrajne wartości można przyjąć, że najczęściej pierwsze tarło następuje po 2—3 latach od wylęgu. W tym okresie szczupaki osiągają przeciętnie długość 30—45 cm, a ponieważ podobną długość mają zarówno osobniki dojrzewające w pierwszym, jak i w 5—6 roku, sądzić należy, że zakończenie okresu młodocianego wiąże się z określonymi rozmiarami ciała, natomiast czas jego trwania uzależniany jest od szybkości wzrostu, która z kolei stanowi odzwierciedlenie mniej lub bardziej korzystnych dla populacji warunków środowiskowych. Dobrze ilustruje te zależności sytuacja odnotowana przez Domaniewskiego (1959) w Cimliańskim Zbiorniku Zaporowym. W pierwszym roku po dokonaniu zalewu powstały tam znakomite warunki dla rozrodu licznych gatunków ryb, stwarzające bogatą bazę pokarmową pokoleniu szczupaków, które wylęgły się w 1952 roku. Pod koniec pierwszego roku życia osiągnęły one długość 33—34 cm i wiosną 1953 roku 50% osobników już przystąpiło do rozrodu. Reszta osiągnęła dojrzałość w wieku dwóch lat. Następne pokolenia, znajdując dużo gorsze warunki pokarmowe, osiągały w końcu pierwszego roku tylko 17—18 cm długości, a dojrzałość płciową w wieku 3—4 lat.
Pewne różnice w szybkości wzrostu poszczególnych osobników występują w każdym zbiorniku wodnym. Toteż liczby podane w tabeli 3 nie odnoszą się do całych populacji. Zwykle około 10—20% ryb wyprzedza pozostałe lub opóźnia się w stosunku do większości o 1—2 lata. Bardzo często samce dojrzewają wcześniej od samic i przy mniejszych rozmiarach ciała. Przyczyną jest prawdopodobnie ich wolniejszy wzrost — w tym przypadku stanowiący właściwość biologiczną niezależną od środowiska — i krótszy okres życia. Obie wymienione cechy nie pozostają bez wpływu na skład stada reproduktorów, w którym stosunek liczbowy płci zmienia się z rosnącymi rozmiarami ryb na korzyść samic (tab. 4).
TABELA 4. Stosunek płci w różnych grupach wielkości szczupaków z Rybińskiego Zbiornika Zaporowego (według Zacharowej, 1955).
Ponieważ od liczebności samic zależy ilość ikry złożonej w czasie tarła, skład wiekowy i wielkościowy populacji jest następnym czynnikiem kształtującym jej potencjał rozrodczy — czynnikiem, który nie tyle określany jest warunkami środowiska, ile przede wszystkim intensywnością prowadzonych w nim połowów.
