Żaki można stawiać pojedynczo albo, w miejscach, gdzie pozwala na to ukształtowanie dna, łączyć w kombinowane zestawy dwóch i więcej klatek.
Rysunek. Niektóre sposoby ustawiania żaków pojedynczych i w zestawach (wg Poradnika rybaka jeziorowego).
W pasie oczeretów i wśród roślin o liściach pływających stanowiska dla żaków przygotowuje się przez wykaszanie ścieżek i korytarzy dostosowanych szerokością do rozmiaru narzędzia. W najpłytszych, silnie zarośniętych partiach zbiornika, a także na wiosennych zalewiskach, stosowane są niskie (pierwszy obłąk o średnicy 37 cm) i krótkie (1,24 m) żaki typu szczupakowego, ale i żaki większe, typu linowego, budowane w kilku rozmiarach i głębiej stawiane, wyławiają również znaczne ilości szczupaków.
Rysunek. Mieroża (fot. J. Waluga).
Mieroża zachowuje konstrukcję klatki łownej żaka i tylko z przodu ma dobudowany przedsionek rozpięty na łukowatym pałąku, którego końce przytrzymuje linka lub metalowy pręt. Zaletą takiego rozwiązania jest rozszerzenie wlotu, a także dokładne przyleganie obciążonej ciężarkami cięciwy do dna, nawet jeśli urządzenie stawia się na warstwie roślin. Ponadto przedsionek zawsze utrzymuje klatkę łowną w pozycji pionowej, dzięki czemu bez użycia tyczki można opuszczać ją na znaczną głębokość nie obawiając się, że przyjmie niewłaściwe położenie. Mieroże pojedyncze stawia się zatem w głębszych partiach pasa oczeretów, a podwójne, połączone ścianką, na stoku lub na górkach śródjeziornych do głębokości 8 m. Rozmiarami znacznie przewyższają one żaki mając łuk wysokości około 1,7 m, o cięciwie wynoszącej 2 m, i klatkę łowną długości około 3,5 m.
Rysunek. Drygawica (fot. J. Waluga).
Doskonałe wyniki połowu szczupaków uzyskuje się przy stosowaniu siatek oplątujących, tzw. drygawic (rysunek), które składają się z trzech ścianek obsadzonych na tych samych linkach. Między sztywnymi ściankami zewnętrznymi — o dużych i naprzeciw siebie leżących okach — montuje się luźno drobnooką siatkę ze znacznie cieńszej nitki (jadro). Ryba uderzając w przeszkodę przechodzi przez kratę ścianek zewnętrznych i więźnie w kieszeni utworzonej z wypchniętego na przeciwległą stronę jadra. Istnieją dwa sposoby łowienia drygawicą. Można zastawiać ją wśród roślin i podnosić po upływie 1—2 dni (połów zastawny) lub obstawiwszy partię roślinności wypłaszać stamtąd ryby do odcinającej im odwrót sieci, po czym od razu ją podnosić (słępienie).
Inny typ siatek stawnych przedstawiają narzędzia uchwytujące (wontony), zbudowane z pojedynczej ścianki o oczkach tak dostosowanych do wielkości łowionych ryb, aby te próbując przedostać się na drugą stronę wciskały głowę i przednią część tułowia w obwód cienkiej nitki oczka, która zaczepi się za pokrywy skrzelowe lub za promienie płetw. W strefie przybrzeżnej stawia się wontony okoniawo-płociowe, które choć wielkością oczek są przystosowane do połowu mniejszych gatunków, często wychwytują nawet duże okazy szczupaków zaczepiających się wystającymi kośćmi szczękowymi lub pokrywami skrzelowymi.
Zrozumiałe, że skuteczność poszczególnych narzędzi połowu, wyrażona ilością ryb pozyskiwanych w ciągu tego samego czasu ich pracy, musi znacznie się różnić. Niewód, zagarniający w jednym zaciągu ryby z wielkiego obszaru zbiornika, złowi więcej niż zastawiony przy brzegu żak. Oznacza to, że ma większą moc połowową. W celu porównywania mocy połowowej różnych rodzajów sprzętu wprowadzono tzw. jednostkę mocy (jm), która odpowiada 1 kg ryb wyłowionych w ciągu 1 dnia pracy narzędzia ciągnionego lub przy jednorazowym podniesieniu narzędzia stawnego (Leopold, 1968). Inaczej mówiąc, jeśli np. niewód złowi w ciągu dnia 300 kg ryb, to jego moc połowowa wyniesie 300 jednostek, a 1,2 kg ryb uzyskanych przy podniesieniu żaka stanowi 1,2 jednostki mocy połowowej tego narzędzia. Mocy połowowej nie oblicza się jednak przy każdorazowym użyciu narzędzia, lecz na podstawie przeciętnych wieloletnich wyników uzyskanych z wielu jezior na terenie całego kraju (tabela).
TABELA. Moc połowowa niektórych narzędzi połowu (według Leopolda, 1968).
| Nazwa narzędzia | Jednostek mocy |
| Niewód zimowy | 300,0 |
| Przywloką | 175,0 |
| Drygawica, słęp | 9,6 |
| Żak | 1,2 |
| Mieroża | 1,9 |
Przydatność różnych rodzajów sprzętu do połowu wybranego gatunku można porównać na podstawie ilości ryb tegoż gatunku przypadającej na jednostkę mocy stosowanego narzędzia. Jeżeli np. niewodem łowi się 30 kg szczupaka w ciągu jednego dnia pracy, to przy mocy połowowej niewodu równej 300 jednostkom efektywność poławiania szczupaka wyniesie 30 kg : 300 jm = 0,10 kg/jm; natomiast uzyskanie 1 kg przy podniesieniu żaka, którego moc połowowa wynosi 1,2 jednostki, da efektywność poławiania 1 kg : 1,2 jm=0,83 kg/jm, a więc znacznie wyższą. Dane porównawcze dla kilku rodzajów narzędzi zestawiono w tabeli.
TABELA. Średnia miesięczna efektywność poławiania szczupaka (w kg/jm – według Leopolda, 1968).
Wynika z nich, że efektywność poławiania szczupaków narzędziami pułapkowymi jest znacznie wyższa niż ciągnionymi, co tłumaczy się wspomnianym wcześniej zasięgiem ich działania w obrębie różnych stref zbiornika.
