Odmienne ubarwienie, pozwalające rozróżnić ryby dorosłe, zawodzi jako cecha rozpoznawcza w wieku młodocianym i nieznany w Europie problem oznaczania gatunku szczupaków rozwiązuje się najpewniej przez porównanie rozmieszczenia łusek na bokach głowy (rys. 4).
Rys. 4. Pokrywa łuskowa na bokach głowy: A — Esox lucius, — B — Esox masquinongy, C — Esox americanus (wg Trautmana).
Szósty przedstawiciel rodziny Esocidae, zasiedlający odległe od nas rejony wschodniej Azji, został opisany przez Polaka. Jest to szczupak amurski — Esox reicherti Dybowski. Dorosłe osobniki, choć zachowują kształt typowy dla szczupaków, barwą przypominają nieco łososie: zielonaszary kolor grzbietu przechodzi u nich w boki lśniące srebrnym (w rzekach) lub złotym (w jeziorach) odcieniem, z ciemnymi plamami, które występują także na żółtych albo czerwonawych płetwach. Ubarwienie to wiąże się z nieco odmiennym od typowego dla innych szczupaków środowiskiem bytowania (Nikolski, 1956). Nie związany z obszarami o bujnie rozwiniętej roślinności, poluje w pełnym nurcie rzeki i w pelagicznej strefie jezior. Łuski ma drobne (135—165 w linii bocznej); pokrywają one także wierzch głowy, czym różni się od „naszego” szczupaka. Osiąga długość do 105 cm.
Dotychczas nie rozstrzygnięto ostatecznie, czy rodzina szczupakowatych wywodzi się z Ameryki, czy z Europy. Wykopaliska wskazują na pochodzenie europejskie, a lokalne występowanie gatunków amerykańskich i azjatyckiego pozwala przypuszczać, że wyodrębniły się one dopiero po zaniku lądowego połączenia między kontynentami. Natomiast istnienie takiego połączenia jeszcze w epoce mioceńskiej tłumaczy bikontynentalny zasięg gatunku Esox lucius.
W Europie — wcześniej wypiętrzone Pireneje zapobiegły rozprzestrzenieniu się szczupaków na terenie Hiszpanii i Portugalii, a ido doliny Padu w północnych Włoszech zdążyły przedostać się przed powstaniem łańcucha alpejskiego. Dziś, dzięki wsiedleniom dokonywanym przez ichtiologów, zasięg geograficzny gatunku stale się rozszerza. Tą drogą jeszcze w 1939 roku przedostał się szczupak na kontynent afrykański. W kilka lat po zarybieniu zaoczkowaną ikrą jezior marokańskich, położonych w górach Atlasu, odłowiono osobniki ważące 7—10 kg. Pomyślnie zakończyły się próby aklimatyzowania szczupaków w Hiszpanii, gdzie osiągają obecnie doskonałe przyrosty i znajdują warunki do naturalnego rozrodu (Chimits, 1956). W Ameryce Północnej granica zasięgu występowania gatunku Esox lucius stale przesuwa się ku południowi obejmując Północą Karolinę i na zachód aż do stanu Colorado (Mc Carraher, 1961).
